Μια σειρά από εύστοχα σχόλια από την Elizabeth Dore και τον John Weeks. Είναι σημαντικό όμως να επισημανθεί ότι η αντιμετώπιση των πολιτών που περιγράφεται δεν είναι αμερικανικό "προνόμιο", αλλά χαρακτηρίζει όλο το δυτικό κόσμο και ίσως όχι μόνο.
Πέμπτη 21 Απριλίου 2011
Σάββατο 16 Απριλίου 2011
Θεωρία Παιγνίων
Σε μία από τις πρόσφατες τηλεοπτικές εμφανίσεις του ο κ. Βαρουφάκης, καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέφερε (δεν θυμάμαι ακριβώς τη φράση) ότι "όποιος σήμερα σας μιλά με βεβαιότητα για τις αγορές, σας λέει ψέμματα". Και είναι βέβαια αλήθεια, η συμπεριφορά των αγορών σε περίοδο κρίσης, μέσα στο ανεξέλεγκτο σύστημα που λειτουργούν, είναι όσο προβλέψιμη είναι μία παρτίδα σκάκι, ή καλύτερα monopoly, με 100 ή και περισσότερους παίκτες. Η Θεωρία Παιγνίων μας λέει ότι η χάραξη στρατηγικής με σημαντική πιθανότητα επιτυχίας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αδύνατη.
Συνεπώς, τα ερωτήματα του τύπου "Κάναμε καλά που μπήκαμε στο μνημόνιο ή μήπως έπρεπε να πτωχεύσουμε μία ώρα αρχύτερα;" ή "Είναι ωφέλιμο να κάνουμε αναδιάρθρωση τώρα;" είναι άσκοπα, και επομένως υποκριτικά, γιατί απλά δεν έχουν απάντηση. Και αυτό γιατί στην παρούσα φάση κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις στις αγορές, ακόμα και όταν γίνεται λόγος για συνεννόηση μαζί τους. Η υπερβολή, ο πανικός και η απόλυτη νοοτροπία του τζογαδόρου που έχουν επικρατήσει σε αυτές (για την ακρίβεια έχουν θεσμοθετηθεί σε αυτές) δεν τις καθιστά αξιόπιστο συνομιλητή για την κατάρτιση σχεδίου εξόδου από την κρίση, ακόμα και αν μία ομαλή έξοδος θα ωφελούσε συνολικά και τις ίδιες.
Η κυβέρνηση το γνωρίζει αυτό και κατά την εκτίμησή μου αυτός είναι ο λόγος που έχει επιλέξει μια στρατηγική "πολιτικής εξόδου" από την κρίση, στηριζόμενη στους εταίρους μας στην Ευρωζώνη, που σε αυτήν την περίπτωση είναι μάλλον πιο προβλέψιμοι από τις αγορές, ακόμα και όταν συμπεριλάβουμε τα πιθανά εκλογικά αποτελέσματα στις χώρες αυτές τα χρόνια που έρχονται. Η κυβέρνηση συνεπώς θέλει να παραμείνει η Ελλάδα το "καλό παιδί" της τρόικας, έτσι ώστε να μπορεί να ζητήσει επιπλέον βοήθεια με κάποια μορφή όταν αυτό χρειαστεί. Για το λόγο αυτό, παρόλο που είναι φανερό ότι τα νούμερα δε βγαίνουν, θεωρεί ότι αυτή η στρατηγική ενέχει και το λιγότερο ρίσκο, ελπίζοντας σε μια μελλοντική τελική ευρωπαϊκή λύση.
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι κυβερνήσεις του ευρώ. Είναι γεγονός ότι τον Μάρτη που πέρασε έκαναν πολύ λίγα για να εξευμενίσουν τις αγορές. Το ερώτημα "Αν έκαναν το Α ή το Β θα ηρεμούσαν οι αγορές;" παραπέμπεται μαζί με τα υπόλοιπα στην... Θεωρία Παιγνίων. Αντίθετα έκαναν τα ελάχιστα δυνατά για να μην καταρρεύσει ολοκληρωτικά η Ευρωζώνη, αφήνοντας τις τελικές αποφάσεις για αργότερα, σε χρονική στιγμή που ενδεχομένως οι αγορές να έχουν ηρεμήσει ή ακόμα και να έχουν ρυθμιστεί με κάποιο τρόπο. Μέχρι τότε θα πιέζουν τη χώρα μας να μειώσει όσο γίνεται περισσότερο το χρέος της (και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι αποκρατικοποιήσεις), διαφημίζοντας παράλληλα όσο καλύτερα μπορούν τις θυσίες του ελληνικού λαού στους φορολογουμένους τους, έτσι ώστε να έχουν τη συναίνεσή τους όταν έρθει η ώρα για ουσιαστικές αποφάσεις. Η πιο σημαντική επιτυχία της Ευρωζώνης σε αυτή τη φάση είναι το γεγονός ότι η Ισπανία δεν έχει μπει, τουλάχιστον για την ώρα, στο κάδρο των χρεοκοπημένων.
Τα ρίσκα αυτής της στρατηγικής είναι πολλά. Έτσι και αλλιώς ζούμε στην εποχή της αβεβαιότητας. Η καλή συνεργασία των κρατών της Ευρωζώνης δεν είναι δεδομένη, παρόλο που οι διαφωνίες μεταξύ επιτρόπων, κυβερνήσεων και άλλων παραγόντων της Ευρωζώνης έχουν περιοριστεί σημαντικά. Ούτε φυσικά είναι δεδομένη η εμπιστοσύνη προς την Ελλάδα, λόγω του βεβαρημένου παρελθόντος της. Τέλος, και αυτός είναι ο πιο σημαντικός κίνδυνος, υπάρχει και η πιθανότητα η αναρχία των αγορών να νικήσει την θέληση των ευρωπαϊκών οργάνων και κυβερνήσεων.
Ανάπτυξη ναι, αλλά πότε;
Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα στο εσωτερικό για να επιταχύνει την έξοδο της από την οικονομική κρίση; Η εύκολη απάντηση είναι ανάπτυξη. Δυστυχώς, όπως είναι πλέον γνωστό, η χώρα μας εισήλθε στην κρίση έχοντας ένα σαθρό οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης (αλληλένδετο με ένα επίσης σαθρό κοινωνικοπολιτικό μοντέλο) το οποίο στηρίζονταν σε ένα ποσοστό της τάξης του 60 - 70% στην εγχώρια κατανάλωση, η οποία ενισχύονταν από τον υψηλό δανεισμό του κράτους. Η ελληνική επιχειρηματικότητα, ακόμα και ο τουρισμός, είχε επικεντρωθεί στην εσωτερική αγορά, με το εμπορικό ισοζύγιο να οδηγείται ταυτόχρονα σε κατάρρευση. Οι επιχειρήσεις που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να αλλάξουν τις αγορές τους, όπως είναι τα εμπορικά καταστήματα και η οικοδομή, καθίστανται πλέον μη βιώσιμες. Το δανεικό χρήμα (από το κράτος μέσω των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων) που τις στήριζε δεν μπορεί πλέον να υπάρξει.
Γιαυτό και η "οργή για τα λουκέτα" κυρίως από τα κόμματα της Δεξιάς είναι λαϊκισμός και υποκρισία. Για να υπάρξει ανάπτυξη στη χώρα μας θα πρέπει, ανάμεσα σε άλλα, να αναδιαρθρωθεί ο τουριστικός τομέας και να γίνει πραγματική επανάσταση στην γεωργία, ενώ ο τομέας της πράσινης οικονομίας θα πρέπει να δημιουργηθεί από το μηδέν. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις απαιτούν αρκετά χρόνια, πόσο μάλλον σε μια περίοδο που οι ελληνικές τράπεζες, μολυσμένες από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα αλλά και τον αέρα της γενικές αβεβαιότητας, προσπαθούν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Είναι όμως γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται σε αυτούς τους τομείς για να ξεκινήσει η, έστω και αργή, αναδιάρθρωση προχωρούν εν μέσω παλινωδιών και έλλειψης οργάνωσης.
Ένας τομέας όμως που θα μπορούσε σίγουρα να προχωρήσει με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της παραοικονομίας. Όσον αφορά το πρώτο η κυβέρνηση ουσιαστικά ομολόγησε την παταγώδη αποτυχία της με την απόλυση του γενικού γραμματέα εσόδων κ. Γεωργακόπουλου, ενώ για την εισφοροδιαφυγή οι επιθεωρητές εργασίας ακόμη αντικρίζουν μια τραγική κατάσταση. Η κριτική που γίνεται στην κυβέρνηση, ενάμιση χρόνο μετά τις εκλογές είναι απολύτως ορθή.
Όπως όλα δείχνουν, η επιστροφή της οικονομίας στη σταθερότητα θα είναι μια υπόθεση που θα κρατήσει χρόνια. Το ελάχιστο που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση είναι να προσπαθήσει να κρατήσει την κοινωνία ζωντανή αποτρέποντας την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της οικονομικής ανισότητας με την, χιλιοειπωμένη είναι αλήθεια, ισόποση κατανομή των βαρών. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτόν τον τομέα γίνεται κριτική, έστω και επικοινωνιακά, και από τον κ. Στρος Κάν. Η διασφάλιση μίας ελάχιστης κοινωνικής συνοχής είναι όχι μόνο δίκαιη αλλά και η βασική προϋπόθεση για να έχει η κυβερνητική στρατηγική την παραμικρή πιθανότητα επιτυχίας.
Συνεπώς, τα ερωτήματα του τύπου "Κάναμε καλά που μπήκαμε στο μνημόνιο ή μήπως έπρεπε να πτωχεύσουμε μία ώρα αρχύτερα;" ή "Είναι ωφέλιμο να κάνουμε αναδιάρθρωση τώρα;" είναι άσκοπα, και επομένως υποκριτικά, γιατί απλά δεν έχουν απάντηση. Και αυτό γιατί στην παρούσα φάση κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις στις αγορές, ακόμα και όταν γίνεται λόγος για συνεννόηση μαζί τους. Η υπερβολή, ο πανικός και η απόλυτη νοοτροπία του τζογαδόρου που έχουν επικρατήσει σε αυτές (για την ακρίβεια έχουν θεσμοθετηθεί σε αυτές) δεν τις καθιστά αξιόπιστο συνομιλητή για την κατάρτιση σχεδίου εξόδου από την κρίση, ακόμα και αν μία ομαλή έξοδος θα ωφελούσε συνολικά και τις ίδιες.
Η κυβέρνηση το γνωρίζει αυτό και κατά την εκτίμησή μου αυτός είναι ο λόγος που έχει επιλέξει μια στρατηγική "πολιτικής εξόδου" από την κρίση, στηριζόμενη στους εταίρους μας στην Ευρωζώνη, που σε αυτήν την περίπτωση είναι μάλλον πιο προβλέψιμοι από τις αγορές, ακόμα και όταν συμπεριλάβουμε τα πιθανά εκλογικά αποτελέσματα στις χώρες αυτές τα χρόνια που έρχονται. Η κυβέρνηση συνεπώς θέλει να παραμείνει η Ελλάδα το "καλό παιδί" της τρόικας, έτσι ώστε να μπορεί να ζητήσει επιπλέον βοήθεια με κάποια μορφή όταν αυτό χρειαστεί. Για το λόγο αυτό, παρόλο που είναι φανερό ότι τα νούμερα δε βγαίνουν, θεωρεί ότι αυτή η στρατηγική ενέχει και το λιγότερο ρίσκο, ελπίζοντας σε μια μελλοντική τελική ευρωπαϊκή λύση.
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι κυβερνήσεις του ευρώ. Είναι γεγονός ότι τον Μάρτη που πέρασε έκαναν πολύ λίγα για να εξευμενίσουν τις αγορές. Το ερώτημα "Αν έκαναν το Α ή το Β θα ηρεμούσαν οι αγορές;" παραπέμπεται μαζί με τα υπόλοιπα στην... Θεωρία Παιγνίων. Αντίθετα έκαναν τα ελάχιστα δυνατά για να μην καταρρεύσει ολοκληρωτικά η Ευρωζώνη, αφήνοντας τις τελικές αποφάσεις για αργότερα, σε χρονική στιγμή που ενδεχομένως οι αγορές να έχουν ηρεμήσει ή ακόμα και να έχουν ρυθμιστεί με κάποιο τρόπο. Μέχρι τότε θα πιέζουν τη χώρα μας να μειώσει όσο γίνεται περισσότερο το χρέος της (και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι αποκρατικοποιήσεις), διαφημίζοντας παράλληλα όσο καλύτερα μπορούν τις θυσίες του ελληνικού λαού στους φορολογουμένους τους, έτσι ώστε να έχουν τη συναίνεσή τους όταν έρθει η ώρα για ουσιαστικές αποφάσεις. Η πιο σημαντική επιτυχία της Ευρωζώνης σε αυτή τη φάση είναι το γεγονός ότι η Ισπανία δεν έχει μπει, τουλάχιστον για την ώρα, στο κάδρο των χρεοκοπημένων.
Τα ρίσκα αυτής της στρατηγικής είναι πολλά. Έτσι και αλλιώς ζούμε στην εποχή της αβεβαιότητας. Η καλή συνεργασία των κρατών της Ευρωζώνης δεν είναι δεδομένη, παρόλο που οι διαφωνίες μεταξύ επιτρόπων, κυβερνήσεων και άλλων παραγόντων της Ευρωζώνης έχουν περιοριστεί σημαντικά. Ούτε φυσικά είναι δεδομένη η εμπιστοσύνη προς την Ελλάδα, λόγω του βεβαρημένου παρελθόντος της. Τέλος, και αυτός είναι ο πιο σημαντικός κίνδυνος, υπάρχει και η πιθανότητα η αναρχία των αγορών να νικήσει την θέληση των ευρωπαϊκών οργάνων και κυβερνήσεων.
Ανάπτυξη ναι, αλλά πότε;
Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα στο εσωτερικό για να επιταχύνει την έξοδο της από την οικονομική κρίση; Η εύκολη απάντηση είναι ανάπτυξη. Δυστυχώς, όπως είναι πλέον γνωστό, η χώρα μας εισήλθε στην κρίση έχοντας ένα σαθρό οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης (αλληλένδετο με ένα επίσης σαθρό κοινωνικοπολιτικό μοντέλο) το οποίο στηρίζονταν σε ένα ποσοστό της τάξης του 60 - 70% στην εγχώρια κατανάλωση, η οποία ενισχύονταν από τον υψηλό δανεισμό του κράτους. Η ελληνική επιχειρηματικότητα, ακόμα και ο τουρισμός, είχε επικεντρωθεί στην εσωτερική αγορά, με το εμπορικό ισοζύγιο να οδηγείται ταυτόχρονα σε κατάρρευση. Οι επιχειρήσεις που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να αλλάξουν τις αγορές τους, όπως είναι τα εμπορικά καταστήματα και η οικοδομή, καθίστανται πλέον μη βιώσιμες. Το δανεικό χρήμα (από το κράτος μέσω των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων) που τις στήριζε δεν μπορεί πλέον να υπάρξει.
Γιαυτό και η "οργή για τα λουκέτα" κυρίως από τα κόμματα της Δεξιάς είναι λαϊκισμός και υποκρισία. Για να υπάρξει ανάπτυξη στη χώρα μας θα πρέπει, ανάμεσα σε άλλα, να αναδιαρθρωθεί ο τουριστικός τομέας και να γίνει πραγματική επανάσταση στην γεωργία, ενώ ο τομέας της πράσινης οικονομίας θα πρέπει να δημιουργηθεί από το μηδέν. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις απαιτούν αρκετά χρόνια, πόσο μάλλον σε μια περίοδο που οι ελληνικές τράπεζες, μολυσμένες από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα αλλά και τον αέρα της γενικές αβεβαιότητας, προσπαθούν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Είναι όμως γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται σε αυτούς τους τομείς για να ξεκινήσει η, έστω και αργή, αναδιάρθρωση προχωρούν εν μέσω παλινωδιών και έλλειψης οργάνωσης.
Ένας τομέας όμως που θα μπορούσε σίγουρα να προχωρήσει με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της παραοικονομίας. Όσον αφορά το πρώτο η κυβέρνηση ουσιαστικά ομολόγησε την παταγώδη αποτυχία της με την απόλυση του γενικού γραμματέα εσόδων κ. Γεωργακόπουλου, ενώ για την εισφοροδιαφυγή οι επιθεωρητές εργασίας ακόμη αντικρίζουν μια τραγική κατάσταση. Η κριτική που γίνεται στην κυβέρνηση, ενάμιση χρόνο μετά τις εκλογές είναι απολύτως ορθή.
Όπως όλα δείχνουν, η επιστροφή της οικονομίας στη σταθερότητα θα είναι μια υπόθεση που θα κρατήσει χρόνια. Το ελάχιστο που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση είναι να προσπαθήσει να κρατήσει την κοινωνία ζωντανή αποτρέποντας την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της οικονομικής ανισότητας με την, χιλιοειπωμένη είναι αλήθεια, ισόποση κατανομή των βαρών. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτόν τον τομέα γίνεται κριτική, έστω και επικοινωνιακά, και από τον κ. Στρος Κάν. Η διασφάλιση μίας ελάχιστης κοινωνικής συνοχής είναι όχι μόνο δίκαιη αλλά και η βασική προϋπόθεση για να έχει η κυβερνητική στρατηγική την παραμικρή πιθανότητα επιτυχίας.
Πέμπτη 7 Απριλίου 2011
Είμαστε εδώ...
Κάποιοι φίλοι ανάρτησαν στο Facebook ένα βίντεο σχετικά με τη λειτουργία του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος και τη σχέση (ή την ευθύνη) του για την οικονομική κρίση στη χώρα μας. Το βίντεο λέει αλήθειες. Είναι γνωστό ότι ιδιαίτερα από το 2000 και μετά η παγκόσμια αγορά λειτουργεί ανεξέλεγκτα και σε σαθρές βάσεις, εντείνοντας τις ανισότητες και την αδικία. Το να κατηγορούμε όμως το σύστημα για τη σημερινή μας κατάντια είναι τραγικό λάθος, γιατί δείχνει ότι δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας, και επομένως δεν έχουμε ελπίδα να αλλάξουμε τα πράγματα. Και είναι λάθος απλά γιατί η οικονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία μίας πολιτικής, κοινωνικής, ακόμα και πολιτισμικής κρίσης που πλήττει την κοινωνία μας εδώ και αρκετά χρόνια.
Για το λόγο αυτό, μόλις είδα το βίντεο έκανα το σχόλιο (με χειμαρρώδη τρόπο είναι αλήθεια) που ακολουθεί. Προκαταβολικά ζητώ συγγνώμη για το χαρακτηρισμό στο τέλος. Έχω εκφραστεί και από αυτό το ιστολόγιο υπέρ της μη-βίας, ακόμη και της λεκτικής.
Για το λόγο αυτό, μόλις είδα το βίντεο έκανα το σχόλιο (με χειμαρρώδη τρόπο είναι αλήθεια) που ακολουθεί. Προκαταβολικά ζητώ συγγνώμη για το χαρακτηρισμό στο τέλος. Έχω εκφραστεί και από αυτό το ιστολόγιο υπέρ της μη-βίας, ακόμη και της λεκτικής.
Είναι γεγονός ότι η χώρα μας, πέρα από την εγκληματική λειτουργία της παγκόσμια αγοράς, υπήρξε αντικείμενο συνεχών παρεμβάσεων από το εξωτερικό (άλλοτε με πολέμους, άλλοτε με ξενόφερτους ηγέτες, και άλλοτε με χούντες), που εμπόδισαν την ωρίμανση και την εξέλιξη του πολιτικού μας συστήματος. Το να τα ρίχνουμε για ακόμη μια φορά στους άλλους είναι μεν δελεαστικό, αλλά λάθος. Οι πραγματικές αιτίες της κρίσης δεν είναι οικονομικές. Το να ψάξουμε να τις βρούμε είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για την έξοδο από την κρίση.
- Πράγματι ο καπιταλισμός έχει τις κρίσεις στο αίμα του.
- Αν τα ρίξουμε όλα σε αυτόν όμως χάνουμε πολύ από το νόημα.
- Είμαστε εδώ γιατί η δημοκρατία μας λειτουργεί λανθασμένα.
- Είμαστε εδώ γιατί κρατάμε το σπίτι μας καθαρό χωρίς να μας νοιάζει τι γίνεται στο πεζοδρόμιο.
- Είμαστε εδώ γιατί προτιμάμε να πάρουμε το αυτοκίνητο αντί να πάμε με τα πόδια ή με το ποδήλατο.
- Είμαστε εδώ γιατί καβαλάμε τα πεζοδρόμια όπου περνάνε γονείς με καρότσια και ΑΜΕΑ.
- Είμαστε εδώ γιατί παίρνουμε τα περισσότερα αντιβιοτικά στην Ευρώπη.
- Είμαστε εδώ γιατί δεν διαμαρτυρόμαστε όταν μας κλέβουν, αντίθετα προσπαθούμε να κλέψουμε και εμείς.
- Είμαστε εδώ γιατί η λέξη "κοινωνία" μας είναι άγνωστη.
- Είμαστε εδώ γιατί νοιαζόμαστε για τους συγγενείς μας, αλλά όχι για τους συμπολίτες μας.
- Είμαστε εδώ γιατί νομίζουμε ότι ο κόσμος συνωμοτεί εναντίον μας.
- Είμαστε εδώ γιατί νομίζουμε ότι για τα πάντα φταίει το σύστημα και όχι εμείς.
- Είμαστε εδώ γιατί διαδηλώνουμε με βία, χωρίς να διαδηλώνουμε κατά της βίας.
- Είμαστε εδώ γιατί σωπαίνουμε για τα πάντα, όταν μας ταΐσουν δυο ψίχουλα (βλέπε αυξήσεις).
- Είμαστε εδώ γιατί στα γήπεδα βρίζουμε όσο πιο χυδαία μπορεί να βρίσει άνθρωπος.
- Είμαστε εδώ γιατί προτιμάμε τα γαβγίσματα, παρά τα επιχειρήματα.
- Είμαστε εδώ γιατί οι πολιτικοί μας είναι καθρέφτες μας.
- Ο Μπους, ο Χίτλερ, ο Στρος Καν είναι όλοι τους καθίκια, άλλα έχουμε και εμείς το μερτικό μας.
Δευτέρα 4 Απριλίου 2011
Υπάρχουν αδιέξοδα στη δημοκρατία;
Παρόλο που οι ιστορικοί παραλληλισμοί είναι παρακινδυνευμένοι, δεν μπορεί κανείς να παραγνωρίσει τις ομοιότητες της σημερινής ιστορικής συγκυρίας με αυτήν του Μεσοπολέμου, δηλαδή του χρονικού διαστήματος μεταξύ των δύο μεγάλων πολέμων του προηγούμενου αιώνα. Περίπου δώδεκα χρόνια μετά το θρίαμβο της δημοκρατίας κατά το τέλος του πρώτου πολέμου το 1918 τα πάντα είχαν αλλάξει στην Ευρώπη. Η δημοκρατία βρισκόταν υπό αμφισβήτηση, το πολιτικό "παιχνίδι" παίζονταν στη Δεξιά, και τα συστήματα εξουσίας επιδίδονταν σε έναν αγώνα περιθωριοποίησης των κομμουνιστών και άλλων αριστερών σε χώρες όπου η παρουσία τους ήταν αισθητή.
Η χαριστική βολή δόθηκε από την αδυναμία των συστημάτων αυτών να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 1929. Τα δημοκρατικά συστήματα κατηγορήθηκαν για υπερβολικό εναγκαλισμό με το καπιταλιστικό σύστημα, για έλλειψη αποφασιστικότητας εν μέσω κρίσης και για διαφθορά. Το αποτέλεσμα ήταν, στο τέλος της δεκαετίας του 30, η εγκατάσταση ολοκληρωτικών καθεστώτων στις περισσότερες από της χώρες της Ευρώπης. Η δημοκρατία είχε πεθάνει μετά από μόλις 20 χρόνια ζωής και χρειάστηκε ένας χωρίς προηγούμενο καταστροφικός πόλεμος για να ξαναγεννηθεί. Εδώ το αξιοσημείωτο είναι ότι η κρίση του καπιταλισμού δεν οδήγησε τους λαούς της Ευρώπης προς την Αριστερά όπως ίσως θα περίμενε κανείς, αλλά προς την άκρα Δεξιά.
Το παραπάνω αποτελεί ιστορικό προηγούμενο που υποδεικνύει το τι μπορεί να συμβεί στην Ευρώπη αν οι δημοκρατίες της αποτύχουν να ξεπεράσουν την κρίση. Ήδη το πολιτικό κέντρο βάρους έχει μετατοπισθεί σαφώς προς τα Δεξιά, με κόμματα της άκρας Δεξιάς να παίρνουν σημαντικά ποσοστά στις εκλογές, ενώ σε διάφορες χώρες όπως στο Βέλγιο και στη Γαλλία παίρνονται ύποπτων προθέσεων μέτρα περιορισμού της πολιτιστικής και θρησκευτικής έκφρασης των μεταναστών, κυρίως των μουσουλμάνων, με διάφορες αστείες προφάσεις όπως τα διακαιώματα των γυναικών ή η ασφάλεια. Η ευρωπαϊκή Αριστερά βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια σε βαθιά κρίση, ανήμπορη να πείσει για την ορθότητα των επιχειρημάτων της (η κρίση της Αριστεράς είναι αρκετά σύνθετη και θα επιχειρήσω αν την σχολιάσω σε άλλη ανάρτηση).
Παρόλο που οι περισσότερες Ευρωπαϊκές δημοκρατίες φαίνεται να ξεπερνούν το πρώτο κύμα της κρίσης, είναι βέβαιο ότι αυτή θα συνεχιστεί, καθώς οι "τεκτονικές πλάκες του καπιταλισμού" κινούνται προς την Ανατολή. Το μεγάλο στοίχημα είναι επομένως εάν θα καταφέρουν να ανακαλύψουν ξανά τον εαυτό τους, ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Η χαριστική βολή δόθηκε από την αδυναμία των συστημάτων αυτών να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 1929. Τα δημοκρατικά συστήματα κατηγορήθηκαν για υπερβολικό εναγκαλισμό με το καπιταλιστικό σύστημα, για έλλειψη αποφασιστικότητας εν μέσω κρίσης και για διαφθορά. Το αποτέλεσμα ήταν, στο τέλος της δεκαετίας του 30, η εγκατάσταση ολοκληρωτικών καθεστώτων στις περισσότερες από της χώρες της Ευρώπης. Η δημοκρατία είχε πεθάνει μετά από μόλις 20 χρόνια ζωής και χρειάστηκε ένας χωρίς προηγούμενο καταστροφικός πόλεμος για να ξαναγεννηθεί. Εδώ το αξιοσημείωτο είναι ότι η κρίση του καπιταλισμού δεν οδήγησε τους λαούς της Ευρώπης προς την Αριστερά όπως ίσως θα περίμενε κανείς, αλλά προς την άκρα Δεξιά.
Το παραπάνω αποτελεί ιστορικό προηγούμενο που υποδεικνύει το τι μπορεί να συμβεί στην Ευρώπη αν οι δημοκρατίες της αποτύχουν να ξεπεράσουν την κρίση. Ήδη το πολιτικό κέντρο βάρους έχει μετατοπισθεί σαφώς προς τα Δεξιά, με κόμματα της άκρας Δεξιάς να παίρνουν σημαντικά ποσοστά στις εκλογές, ενώ σε διάφορες χώρες όπως στο Βέλγιο και στη Γαλλία παίρνονται ύποπτων προθέσεων μέτρα περιορισμού της πολιτιστικής και θρησκευτικής έκφρασης των μεταναστών, κυρίως των μουσουλμάνων, με διάφορες αστείες προφάσεις όπως τα διακαιώματα των γυναικών ή η ασφάλεια. Η ευρωπαϊκή Αριστερά βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια σε βαθιά κρίση, ανήμπορη να πείσει για την ορθότητα των επιχειρημάτων της (η κρίση της Αριστεράς είναι αρκετά σύνθετη και θα επιχειρήσω αν την σχολιάσω σε άλλη ανάρτηση).
Παρόλο που οι περισσότερες Ευρωπαϊκές δημοκρατίες φαίνεται να ξεπερνούν το πρώτο κύμα της κρίσης, είναι βέβαιο ότι αυτή θα συνεχιστεί, καθώς οι "τεκτονικές πλάκες του καπιταλισμού" κινούνται προς την Ανατολή. Το μεγάλο στοίχημα είναι επομένως εάν θα καταφέρουν να ανακαλύψουν ξανά τον εαυτό τους, ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)